J„Hõ=∂Å<Õ Ñ¨Ù<åkQÍ KÕã¨∞‰õΩx, ǨÏ`åº~å[H©Ü«∂Å<Õ
PÜ«Ú^èŒOQÍ =∞Å∞K«∞‰õΩ#fl F ‰õΩ@∞O|O Pi÷Hõ <Õ~åÅ ^•fi~å
ã¨OáêkOz# ÅHõΔ HÀ@¡ ^èŒ#O`À „Ѩ*Ï™êfi=∞º =º=ã¨÷ =∞#∞QÆ_»<Õ
ã¨"åÅ∞ KÕã¨∞ÎO>Ë K«∂ã¨∂Î T~°∞HÀ=@O <Õ~°O HÍ^•?  „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
qÅ∞=Å#∞ ^èŒ#™êfi=∞ºO HÍÅ~åã¨∞ÎO>Ë, Jqh`Õ huH˜ s`«∞Å∞
<Õ~°∞Ê`«∞O>Ë ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆ =¸Å ã¨∂„`åňH „Ѩ=∂^ŒO
á⁄Oz=ÙO>Ë, ÉÏ^蕺`åÜ«Ú`«"≥∞ÿ# áœ~°∞Å∞QÍ =∞#"Õ∞O KÕÜ«∂e?
ZO^Œ~À g~°∞Å |e^•<åÅ`À, =∞Ô~O^Œ~À =∞ǨÏhÜ«ÚÅ `åºQÍÅ`À
ã≤kúOz# ™êfi`«O¢`«º Ѷ¨ÖÏÅ∞ H˘O^Œ~°∞ ™êfi~°÷Ѩ~°∞ʼnõΩ Ñ¶¨ÅǨ~°OQÍ
=∂~°∞`«∞O>Ë K«∂ã¨∂Î T~°∞‰õΩO^•=∂? JÖÏ KÕ¿ãÎ Éèíq+¨º`ü `«~åÅ∞
=∞#efl HõΔq∞™êÎÜ«∂? „Ѩ[Å ã¨OѨ^Œ, „ѨÉèí∞`«fi Pã¨∞ÎÅ∞ Jqhu
Ü«Ú=™ê„=∂\ò "≥·.Zãπ. [QÆ<£"≥∂ǨÏ#Ô~_ç¤ <Õ~°™ê„=∂[º qã¨Î~°}‰õΩ
Ǩ~°uHõ~°∂Ê~°OÖÏ HõiyáÈ`«∞O>Ë =∞ø#O =Ç≤ÏOK«_»O WOÔHO`«
=∂„`«O HõΔ=∂~°›O HÍ^Œ∞! HÍ<Õ~°^Œ∞!!
PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ 2004 ™ê^è•~°} ZxflHõÅÖ’ ÔQÅ∞á⁄Ok#
HÍO„ÔQãπáêsìH˜ ™ê~°^䌺O =Ç≤ÏOz# "≥·.Zãπ. ~å[âıY~°Ô~_ç¤ JkèHÍ~°
^Œ∞ifixÜ≥∂QÍxH˜ áêÅÊ_ç `«# ‰õΩ=∂~°∞_»∞ [QÆ<£"≥∂ǨÏ#Ô~_ç¤H˜ ÅHíΔ
HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å „Ѩ*Ï^èŒ<åxfl ^ÀzÃÑ\Ïì~°∞.  Éèí∂QÆ~°ƒù Yx[
ã¨OѨ^Œ#∞ Ü«∞^äÕK«ÛùQÍ ^ÀK«∞HÀ=_»O`Àáê@∞ [ÅÜ«∞[˝O, „Ѩ`ÕºHõ
Pi÷Hõ =∞O_»à◊√§ =O\˜ Jaè=$kú Ѩ^äŒHÍÅ =Úã¨∞QÆ∞Ö’ ÅHíΔ HÀ@¡
~°∂áêÜ«∞Å#∞ Å∂sî KÕâß~°∞. `«O„_ç Ѩ^Œqx J_»∞¤ÃÑ@∞ì‰õΩx S^Õà◊§
HÍÅOÖ’<Õ ã¨∞=∂~°∞ ÅHõΔ HÀ@¡ J„Hõ=∂~°˚#‰õΩ áêÅÊ_ç# <åÜ«∞Hõ
Ѩل`«∞_»∞ |Ǩïâß ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’<ÕQÍ^Œ∞ „ѨѨOK«O "≥Ú`«ÎO QÍeOz<å
ZHõ¯_® HõxÑ≤OK«_»∞.
JѨÊ#OQÍ JOk=zÛ# J„Hõ=∞ ã¨OѨ^Œ`À [QÆ<£"≥∂ǨÏ#Ô~_ç¤
Ѩi„â◊=∞Å∞, "åºáê~° ã¨Oã¨÷Å∞ ™ê÷Ñ≤OK«_»O`À áê@∞ Ѩ„uHÍ ~°OQÆOÖ’
Ãã·`«O „Ѩ"ÕtOz „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl JѨǨ㨺O KÕã¨∞Î<åfl~°∞.  [QÆ<£
g∞_çÜ«∂ ã¨Oã¨÷Ö’¡H˜ =zÛ KÕi# ÃÑ@∞ì|_»∞Å#∞ ѨiH˜Oz K«∂¿ãÎ
Hõà◊√§ uiˆQ x*ÏÅ∞ |Ü«∞@Ѩ_»`å~Ú. ^Õâ◊OÖ’ â◊`å|ÌOÃÑ·QÍ K«i„`«
Hõey# Ç≤ÏO^Œ∞™êÎ<£ >ˇÿ"£∞û ¿+~ü qÅ∞= 47 ~°∂áêÜ«∞Å∞O_»QÍ,
[QÆ<£"≥∂ǨÏ#Ô~_ç¤ [QÆu ã¨Oã¨÷ ¿+~ü XH˘¯Hõ¯\˜ 350 ~°∂áêÜ«∞Å∞
K˘Ñ¨C# JO@Hõ@ì_®xH˜ HÍ~°}O PÜ«∞# `«O„_ç JkèHÍ~° =∞Ç≤Ï"Õ∞.
™ê÷Ñ≤Oz# `˘e U_®kÖ’<Õ 350 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å #ëêìÅ#∞
K«qK«∂ã≤# [QÆu Ѩa¡ˆH+¨<£û ¿+~ü qÅ∞= PHÍâßxfl `åHõ_»O
qz„`åÖ’¡ÔHÖÏ¡ qz„`«O. „ѨÉèí∞`«fiO #∞Oz J„Hõ=∞OQÍ ã¨Ç¨Ü«∞O
á⁄Ok# ѨÅ∞ ã¨Oã¨÷Å∞, ѨÅ∞=Ù~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ ^˘_ç¤^•iÖ’
[QÆ<£"≥∂ǨÏ#Ô~_ç¤ ã¨Oã¨÷Ö’¡ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑ@ì_»O=Å¡<Õ [QÆ<£ ã¨Oã¨÷Å
¿+~°∞¡ qѨs`«"≥∞ÿ# ˆ~@¡‰õΩ q¢Hõ~ÚOK«_»O [QÆ"≥∞iy# ã¨`«ºO. WÖÏ
XHõ HõOÃÑhÖ’<Õ XHõ¯ ã¨O=`«û~°OÖ’<Õ J_»¤^•~°∞Ö’¡ ~°∂.300 HÀ@∞¡
ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞QÍ á⁄Ok# [QÆ<£"≥∂ǨÏ#Ô~_ç¤ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ 40
HõOÃÑhÅÖ’ J¢Hõ=∞ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ZO`À TÇ≤Ï¿ãÎ `«Å u~°∞QÆ∞`«∞Ok,
Hõà◊√§ ɡ·~°∞¡ Hõ=Ú‡`å~Ú. J#flO "≥Ú`«ÎO K«∂_®eû# ѨxÖË^Œ∞, "≥∞`«∞‰õΩ
=ÚO^Œ∞=∂@
=Ú@∞ì‰õΩO>Ë<Õ `≥eã≤áÈ`«∞Ok. =¸_Õà◊§ ¢H˜`«O ~°∂.2.92 ÅHíΔÅ
P^•Ü«∞Ѩ٠Ѩ#∞fl K≥e¡Oz# [QÆ<£ 2009-10Ö’ =ÚO^Œã¨∞ÎQÍ ~°∂.84
HÀ@∞¡ J_®fi#∞û \Ϻ‰õΩû ~°∂ѨOÖ’ K≥e¡OK«_»O, 6 <≥ÅÅ =º=kèÖ’<Õ
P^•Ü«∞O 1,100 âß`«O ÃÑ~°QÆ_»O Jqhu ã¨OѨ^Œ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ
áÈHõ_»Å‰õΩ x^Œ~°≈#O. Wk „ѨÉèí∞`«fi ^èŒ#O, ¿Ñ^Œ „Ѩ[ʼnõΩ JO^Œ=Åã≤#
™⁄=Ú‡, U XHõ¯ ‰õΩ@∞O|"≥∂ ™êfiǨ KÕÜ«∞_®xH˜ HÍ^Œ∞.
~å*ϺOQÆ ã¨Oã¨÷Å#∞ xsfi~°ºO KÕã≤, áêÅ<å Ü«∞O„`åOQÍxfl
x¿ãÎ[OQÍ =∂iÛ, PO„^茄Ѩ^Õâò Jaè=$kúx W~°"≥· Uà◊§ "≥#‰õΩ¯ <≥>Ëìã≤#
K«i„`« "≥·.Zãπ. ~å[âıY~°Ô~_ç¤^Õ. PÜ«∞# JHÍÅ =∞~°}O `«~°∞"å`«
`«O„_ç Pi˚Oz WzÛ# ã¨OѨ^ŒˆH H͉õΩO_® =ÚYº=∞O„u Ñ‘~îåxH˜
‰õÄ_® `å<Õ "å~°ã¨∞_çx HÍ"åÅ#fl ^Œ∞~åâ◊`À JO`«º„H˜Ü«∞ʼnõΩ =ÚO^Õ
[QÆ<£"≥∂ǨÏ<£Ô~_ç¤ âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅ ã¨O`«HÍÅ ¿ãHõ~°}‰õΩ |i `≥yOKå_»∞.
Jk ™ê^茺Ѩ_»Hõ áÈ=_»O`À `«# Éèíq+¨º`ü ~å[H©Ü«∞ J=ã¨~åÅ
HÀã¨O ™⁄O`« ‰õΩOѨ\˜x ~å*Ëã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. J„Hõ=∞ ã¨OѨ^Œ`À U"≥∞ÿ<å
™êkèOK«=K«∞Û#x q„~°gQÆ∞`«∞#fl [QÆ<£ W\©=e âßã¨#=∞O_»e
ZxflHõÖ’¡Ãã·`«O J^Õ áêzHõ#∞ LѨÜ≥∂yOz "åã¨Î= |ÅO ÖËHõáÈ~Ú<å
„Ѩ*τѨux^èŒ∞Å H˘#∞QÀà◊§‰õΩ `≥~° ÖËѨ_»O ^•fi~å ~å*ϺOQÆ
qÅ∞=ʼnõΩ áê`«ˆ~âß~°∞. [QÆ<£"≥∂ǨÏ#Ô~_ç¤ J„Hõ=∞ ã¨Oáê^Œ#ÃÑ·<å,
P _»|∞ƒ`À J`«#∞ ™êyã¨∞Î#fl huÉÏǨϺ ~å[H©Ü«∂ÅѨ@¡ WѨÊ\˜ˆH
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ"å^Œ∞Å∞, „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å „Ѩux^èŒ∞Å∞, ~å[H©Ü«∞
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ f„= PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`«∞<åfl~°∞.
2r ÃãÊ¢Hõì"£∞ xOk`«∞_»∞ ~å*Ï *ˇ·Å∞ áêÅÜ«∂º_»∞, HÍ=∞<≥fiÖòÎ
㨥„`«^è•i *ˇ·Å∞ÔHàı§O^Œ∞‰õΩ ~°OQÆO ã≤^Œú"≥∞ÿOk. QÆ∞„~åÅ∞ HÍK«∞‰õΩ<Õ
™ê÷~Ú #∞O_ç "ÕÅ HÀ@¡ #Å¡^èŒ<åxH˜ Ѩ_»ÔQuÎ# ǨÏã¨<£ PbÃÑ· qKå~°}
[~°∞QÆ∞`ÀOk. HÍh =∞# ~åROÖ’ =∂„`«O *ˇ·Å∞Ö’ LO_®eû#
"å~°∞ áêsì ÃÑ\Ïì~°∞, Jqhu _»|∞ƒ "≥^Œ[e¡ F@∞¡ H˘O@∞<åfl~°∞.
D Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ „ѨÉèí∞`«fiO KÀ^ŒºO K«∂_»@O ZO`«"Õ∞~° ã¨=∞O[ã¨O?
WÖÏO\˜ J„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ â◊‰õΩÎÅ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ ã¨=∂*ÏxH˜
ZO`«=∂„`«O „âıÜ«∞㨯~°O HÍ^Œ∞. Pk #∞Oz HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fi
J„Hõ=∂ÅÃÑ·<å, "≥·Zãπ ~å[âıY~°Ô~_ç¤ ‰õΩ@∞O| Jqhu q+¨Ü«∞OÖ’#∞
~årÖËx áÈ~å@O ™êyã¨∞Î#fl `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì [QÆ<£ Jqhu
z\Ïì#∞ „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞OKÕ „Ѩܫ∞`åflÖ’¡ ÉèÏQÆOQÍ „Ѩ=ÚY *ÏfÜ«∞
Ѩ„uHõÖ’¡ „ѨK«∞i`«"≥∞ÿ# ѨÅ∞ JOâßÅ#∞, W<£Hõ"£∞\ÏH±û JkèHÍ~°∞Å
<À\©ã¨∞ q+¨Ü«∂Å#∞ g∞=ÚO^Œ∞OK«∞`ÀOk. W@∞=O\˜ "åiH˜ =∞m§
JkèHÍ~°O W™êÎ~å? W¿ãÎ Z@∞=O\˜ ÉèíÜ«∂#Hõ Ѩiã≤÷`«∞Å∞
U~°Ê_»`åÜ≥∂ PÖ’zOK«O_ç...! q[˝`« K«∂ѨO_ç... q"ÕHõO
„Ѩ^Œi≈OK«O_ç.
D ѨÙã¨ÎHõOÖ’x "åã¨Î"åÅ#∞ qA˝Öˇ·# `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å∞
„QÆÇ≤ÏOz, JqhuH˜ =ºuˆ~HõOQÍ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O ™êyã¨∞Î#fl L^Œº=∂xH˜
KÕÜ«¸`«x=fi_»O ^•fi~å „Ñ¨*Ï™êfi=∞ºO Ѩk HÍÖÏÅáê@∞ =∞iO`«
ã¨=Ú#fl`«OQÍ Ñ¨i_è»qÅ¡_®xH˜ ã¨Ç¨ÏHõi™êÎ~°x Ptã¨∞Î<åflO.
- `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊Oáêsì
''<Õ~°"Õ∞ JkèHÍ~°"≥∞ÿ „Ѩ[Å#∞ Ç≤ÏOã≤ã¨∞ÎO>Ë, K«∂ã¨∂Î T~°∞‰õΩ#fl „Ѩu XHõ¯~°∂ <Õ~°ã¨∞ÎÖË——.